Referandumda oy kullanma rehberi

Seçmen listesi 17 Ağustos’taki genel seçimden bu yana 96 bin 692 arttı. Pazar günü yapılacak referandumda 42 milyon 629 bin 733 seçmen sandık başına gidecek. Oy kullanmamanın cezası 17 YTL.

Yüksek Seçim Kurulu’nun bir oy farkla aldığı karar uyarınca, referandumun pazar günü yapılması kesinleşti. Türkiye’de pazar günü 5’inci halk oylaması yapılacak. YSK Başkanı Muammer Aydın, oy kullanmayanlara yasada 12.5 YKR olarak belirtilen cezanın güncelleştirildiğini ve 17 YTL olarak belirlendiğini açıkladı. Seçmen bilgi kağıdı alamayanlar, vatandaşlık kimlik numarası ve kimlik kartıyla oy kullanmaya gidebilecek. Seçmenler nerede oy kullanacağını www.ysk.gov.tr adresinden öğrenebiliyor.

Seçmen listelerini güncelleyen YSK, milletvekili genel seçiminde 42 milyon 533 bin 41 olan seçmen sayısını, 96 bin 692 kişi artışla 42 milyon 629 bin 733 olarak belirledi.

MALİYETİ 103 MİLYON YTL
YSK, halk oylaması için 103 milyon YTL’lik harcama çıkardı. Şu ana kadar hazırlıklar için bu paranın 30-40 milyon YTL’sini harcayan YSK, bundan
sonraki çalışmalarda ve sandık kurulları görevlilerine verilecek ücretler için kalan parayı harcayacak. Halk oylamasıyla ilgili gümrük kapılarında oy verme işlemi, 11 Eylül 2007 Salı günü başladı. Kapıkule ve İpsala karayolu gümrük kapıları; Antalya, İzmir Adnan Menderes, Ankara Esenboğa, İstanbul Atatürk ve Sabiha Gökçen, Kayseri Erkilet ve Adana Şakirpaşa havalimanlarındaki oy verme, halk oylamasının yapılacağı 21 Ekim 2007 Pazar günü saat 17.00’de sona erecek.

GÜMRÜKLERDE 20 BİN OY KULLANILDI
YSK’nın kararına rağmen, referanduma sunulacak paketin önceki gün değişmesi nedeniyle, bu referandumda iki metnin oylanmasının yarattığı tartışma ise bitmedi.

Gümrük kapılarında yaklaşık 20 bin seçmen oy kullandı ve bu seçmenler Anayasa değişikliği paketinin 6. maddesi içinde yer alan, “Seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin 11. cumhurbaşkanı seçiminde uygulanmasına imkan tanıyan” geçici 18. maddesi ve “cumhurbaşkanı seçimine ilişkin getirilen yeni düzenlemelerin 11. Cumhurbaşkanı seçiminde de uygulanmasını” öngören geçici 19. maddesine de oy verdiler. Ancak, önceki gün TBMM bu iki maddeyi kaldırdı, Cumhurbaşkanı’nın da onayıyla değişiklik yürürlüğe girdi.

YSK, 5’e karşı 6 oyla, gümrüklerde kullanılan oyların, genel oylar arasında ihmal edilebilir oranda kalması nedeniyle, referandumun ertelenmesine gerek olmadığı görüşüne vardı.

PAZAR GÜNÜ OYA SUNULACAK DÜZENLEMELER
Pazar günü “evet” ya da “hayır” oyu verilecek Anayasa değişiklik paketi, şu düzenlemeleri içeriyor:
Genel seçimler 4 yılda bir yapılacak.
TBMM tüm kararlarında, üye tamsayısının en az üçte biri (184) ile toplanacak. Anayasa’da başkaca bir hüküm yoksa, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar verecek. Ancak karar yeter sayısı, hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (138) az olamayacak.
Cumhurbaşkanı; 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim görmüş, TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilecek.
Cumhurbaşkanının görev süresi, 5 yıla indirilecek; bir kimse, en fazla iki defa (5+5) cumhurbaşkanı seçilebilecek.
Cumhurbaşkanlığına, TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi, 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle mümkün olacak. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçiminde aldıkları geçerli oyların toplamı yüzde 10’u aşan partiler de ortak cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam edecek.
Anayasa’nın, “seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin, yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde uygulanamayacağına” ilişkin maddesi, cumhurbaşkanı seçiminde dikkate alınmayacak.

ESKİ REFERANDUMLARDA NE OLDU?
Türkiye’de ilk halk oylaması, 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı. 9 Temmuz 1961’deki halk oylaması ile 1961 Anayasası, yüzde 38.3 “hayır” oyuna karşılık, yüzde 61.7 “evet” oyuyla kabul edildi. 12 milyon 735 bin 9 seçmenin 10 milyon 322 bin 169’u oylamaya katılmıştı. Yüzde 80.7 oranındaki katılım sonunda, 39 bin 608 oy geçersiz sayıldı; 6 milyon 348 bin 191’i “evet”, 3 milyon 934 bin 370’i “hayır” oyu verdi.

Türkiye ikinci kez “1982 Anayasası”nın halkoyuna sunulması üzerine sandık başına gitti. İkinci referandum, 1980 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1982 Anayasası için 7 Kasım 1982’de yapıldı. Halk oylamasında, kayıtlı 20 milyon 722 bin 602 seçmenin, yüzde 90.32’si (18 milyon 718 bin 115 seçmen), 82 bin 913 sandıkta oy kullandı. Kullanılan oylardan 18 milyon 600 bin 313’ü geçerli, 117 bin 802 oy geçersiz sayıldı. Halk oylaması sonucunda, 16 milyon 945 bin 545 seçmen “kabul”, 1 milyon 594 bin 761 seçmen de “ret” oyu kullandı.

219 BİN OY YOK SAYILDI
Bu halk oylamasında, hava koşulları nedeniyle bazı sandıklardaki oylar YSK’ya ulaştırılamadı.

YSK, seçim sonuçlarını açıklarken, Kurul’a ulaşamayan 730 sandıkta, toplam en fazla 219 bin seçmenin oy kullanabileceğini, sonuçların ne zaman alınacağının da belli olmadığını belirterek, bu oyların beklenmemesine karar verdi. Kurulun kararında, “Beklenmesi hiçbir yarar sağlamaz. Bu oyların tümü ret oyu olarak kabul edilse bile bu halin geçerli tüm oylar içinde yüzde 90’ı aşan kabul oylarının oranını ve böylece oluşan hukuksal sonucu etkilemeyeceği ve değiştirmeyeceği tartışma kabul etmez şekilde açık ve kesin bir gerçektir” denildi.

SİYASİ YASAKLARIN KALDIRILMASI
3. halk oylaması, 1982 Anayasası’nın Geçici 4. maddesi ile getirilen 10 ve 5 yıllık siyasal yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987’de düzenlendi. Yüksek Seçim Kurulu (YSK), halk oylaması sonuçlarını 12 Eylül 1987’de açıkladı.

Bu halk oylamasında, 25 milyon 732 bin 345 seçmenin kütüklere kaydı yapıldı, toplam 98 bin 557 sandıkta, 24 milyon 436 bin 821 seçmen oy kullandı. Böylelikle referanduma katılım yüzde 94.6 oldu. Kullanılan oyların 1 milyon 88 bin 965’i geçersiz sayıldı. Geçerli 23 milyon 347 bin 856 oyun 11 milyon 711 bin 461’i “Evet”, 11 milyon 636 bin 395’i “Hayır” çıktı. Böylece, geçici 4. madde yürürlükten kalktı.

4. REFERANDUMA YÜZDE 88.82 KATILIM
Türkiye’nin dördüncü kez önüne getirilen halk oylaması sandığının konusu ise Anayasa’nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması oldu. Bu halk oylaması, 25 Eylül 1988’de yapıldı.

Bu halk oylamasına, kayıtlı 26 milyon 718 bin 518 seçmenden, 23 milyon 750 bin 873’ü katıldı. Katılım oranı yüzde 88.82 oldu. 100 bin 846 sandıkta gerçekleşen oy kullanma işleminde, oyların 23 milyon 730 bin 164’ü illerde, 20 bin 709’u da gümrük kapılarında kullanıldı. Toplam oyların 793 bin 995’i geçersiz kabul edildi. Geçerli oylardan 8 milyon 34 bin 933’ü (yüzde 35) “evet”, 14 milyon 921 bin 945’i (yüzde 65) “hayır” oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa’nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılmadı.

NEDEN HAYIR

CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) referandum tarihinde değişiklik olmaması yönündeki kararını, “hukuk skandalı” olarak değerlendirdi.

Baykal, Tezkerenin TBMM Genel Kurulundaki oylamasının ardından, kuliste gazetecilerle sohbet etti.

YSK'nın kararına ilişkin bir soruyu yanıtlarken Baykal, “Bu şartlar altında yapılacak referandum, tartışma götürmez şekilde bir hukuk skandalıdır. Gümrüklerde oy kullanma başlamış... Bu skandaldır. Bu kararın 6'ya 5 ile alınması da bunu yansıtıyor” dedi.

Baykal, bu konu kesinlik kazanmadan önce referanduma yönelik propaganda konuşmalarının yapıldığını anımsatarak, bir “hukuk garabeti” yaşandığını, ancak dün akşam kanunun onaylandığını söyledi.

“SABAHIN ŞERRİ, GECENİN HAYRINDAN EVLADIR”

“Çankaya'da gece yarısı ışıklar yakılarak kanunun imzalandığını” ifade eden Baykal, “Çankaya'nın görevi; önüne gelen Meclis tasarrufunu, en sağlam konular da olsa, konunun uzmanı, güvenilir kişilerin süzgecinden geçirmesi, sükunetle değerlendirmektir. Hele konu, Cumhurbaşkanının kendisiyle ilgili bir tasarrufsa, daha dikkatli olunması gerekir. 'Sabanın şerri, gecenin hayrından evladır, bu işin sabahı da var' denmesi gerekmez mi?” diye konuştu.

Baykal, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, referandumun ertelenmeyeceğini söylediğini, ancak ertelemenin kaçınılmaz olduğunu belirtti.

Konunun, yargıya gidip gitmeyeceğinin sorulması üzerine Baykal, “Bütün namuslu hukukçular harıl harıl çalışacaktır. Arkadaşlar bakacak” dedi.

“OY ORANI YÜKSEK OLSAYDI...”

Meclis Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu ise YSK'nın kararının doğru olduğunu kaydederek, vatandaşları, 21 Ekimdeki referandumda oy kullanmaya çağırdı.

Gümrüklerde oy kullananların farklı bir metne oy verdiğinin anımsatılması üzerine Kuzu, “Oy oranı yüksek olsa, o zaman düşünmek gerekirdi” dedi.

CHP Genel Başkanı Deniz Baykal'ın, “Hayırda hayır var” sözüne ilişkin ise Kuzu, “1961'de Demokrat Partililer bunu söylediğinde eleştiriyorlardı” diye konuştu.